Patent ve faydalı model belgeleriyle korunan buluşlar, firmalara sadece rekabet avantajı değil, aynı zamanda vergisel avantajlar da sağlar. Özellikle bu buluşların üretim süreçlerinde kullanılarak ortaya çıkan ürünlerin satışından elde edilen kazançlara kurumlar vergisi istisnası uygulanması mümkündür. Ancak, bu istisnadan faydalanmak için belirli şartların sağlanması ve kazanç ayrıştırmasının doğru yöntemle yapılması gerekir.
Bu yazımızda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/B maddesi ve ilgili tebliğ hükümleri doğrultusunda bu süreci sade ve uygulanabilir şekilde ele alıyoruz.
Patent ve Faydalı Model Ürün Satışlarında Vergi İstisnası Nedir?
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/B maddesine göre, Türkiye’de geliştirilen ve patent ya da faydalı model belgesi ile tescillenmiş buluşların:
- Kiralanmasından,
- Satılmasından,
- Seri üretimde kullanılarak elde edilen ürünlerin satışından
elde edilen kazançlarının %50’si kurumlar vergisinden istisna tutulur.
İstisna Uygulaması İçin Gerekli Şartlar
Vergi avantajından yararlanmak için şu kriterlerin sağlanması gerekir:
- Buluşun Türkiye’de geliştirilmiş olması,
- Patent veya faydalı model belgesi ile tescillenmiş olması,
- Üretim sürecinde fiilen kullanılıyor olması,
- Belgenin koruma süresi içinde olunması.
İstisna Kapsamında Kazanç Nasıl Tespit Edilir?
Ürünlerin tamamı değil, yalnızca patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı vergi istisnasına tabidir. Bu nedenle kazancın doğru şekilde ayrıştırılması gerekir. Temelde iki yöntem öne çıkar:
1. Transfer Fiyatlandırması Esasına Göre Ayrıştırma
Bu yöntem, Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’ne göre asıl yöntemdir. Üretim sürecinde buluşun neden olduğu maliyet unsurları analiz edilerek kazanç ayrıştırılır.
2. Basitleştirilmiş Ayrıştırma Yöntemleri
Maliyet tespitinin mümkün veya anlamlı olmadığı durumlarda alternatif yöntemler kullanılabilir. Örneğin:
- Satış-hasılat oranı
- Gider ya da maliyet unsurlarının yüzdesi
- Ürün başına düşen patent katkı oranı
Bu yöntemler, özellikle maliyetlerin ihmal edilebilir düzeyde olduğu sektörlerde uygulanabilir. Örneğin; ürünün pazarda fark yaratmasını sağlayan bir buluş olsa da üretim maliyetine katkısı çok düşük olabilir.
Hangi Giderler Dikkate Alınmalıdır?
Buluşun maliyet içindeki payı belirlenirken şu unsurlar dikkate alınır:
- Ar-Ge harcamalarına ait amortismanlar
- İlk madde ve malzeme giderleri
- İşçilik giderleri
- Genel üretim ve genel yönetim giderlerinden paylar
Bu maliyetlerin tamamı, patentin üretim sürecine etkisini yansıtır ve ayrıştırma işlemine temel oluşturur.
Satış-Hasılat Oranına Göre Ayrıştırma Mümkün mü?
Evet. Maliye Bakanlığı, basitleştirilmiş yöntem olarak yıllık patentli satış miktarının toplam satış miktarına oranlanması ile kazanç ayrıştırılmasını kabul etmektedir. Bu, özellikle doğrudan maliyetlerin düşük olduğu buluşlar için uygulanabilir ve daha tutarlı sonuçlar verebilir.
Sonuç
Patentli ya da faydalı model belgeli ürünlerin satışından elde edilen kazançların %50’sine kurumlar vergisi istisnası uygulanabilir. Ancak bu istisnanın sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi için kazancın doğru yöntemle ayrıştırılması gerekir. Transfer fiyatlandırması esas alınsa da maliyet veya satış oranlarına dayalı yöntemlerle de hesaplama yapılabilir.
Vergi avantajlarını kaybetmemek ve olası risklerden korunmak adına muhasebe ve denetim profesyonellerinin bu süreci mevzuata uygun şekilde yönetmesi büyük önem taşır.
Yukarıda verilen bilgilerin genel bilgilendirme mahiyetinde olduğunu hatırlatırız. Kendi durumunuzla ilgili detay bilgilendirmeyi mai müşavirinizden almanızı tavsiye ederiz.
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı
Gelir Kanunları Gelir Ve Kurumlar Vergileri Grup Müdürlüğü
Sayı : 62030549-125[5/B-2017/194]-E.881760 03.10.2018
Konu :Faydalı model ve patentli ürünlerin satışından elde edilen kazanca uygulanacak istisnanın tespiti hk.
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda;
– Şirketinizin üretim sürecinde kullanmış olduğu patent ve faydalı modele sahip olduğu,
– Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının, maliyet unsurları bulunarak ayrıştırılmasına ilişkin 11 seri no.lu Kurumlar Vergisi Tebliğinde açıklamalar yapıldığı,
– Söz konusu Tebliğde patentli ve faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının ayrıştırılmasında transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilmesinin gerektiğinin belirtildiği,
– Ancak transfer fiyatlandırması suretiyle ayrıştırma yöntemi yerine satış-hasılat, gider-harcama, maliyet veya benzeri unsurları dikkate alarak kazancın ayrıştırılmasında basitleştirilmiş yöntemlerin kullanılabileceği,
– Şirketinizin faydalı model ve patent ile ikame edilmesi mümkün olmayan bir ürün üretmesi sebebiyle patentli ürününüz olmaması halinde akü üreticileri rakiplerinizin standart ürünleri kullanarak ciddi montaj hattı yatırımları yapmak zorunda kalacağı,
– Söz konusu buluşun bulunması aşamasında çok yüksek maliyetin bulunmadığı, esas maliyetin patentli ürünlerin imalatı için gerekli kalıp ve makine yatırımından oluştuğu, dolayısıyla buluşla ilgili maliyetlerin buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucunda üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payının ihmal edilecek kadar düşük çıkması sebebiyle tebliğ hükümlerine göre maliyet araştırması kapsamında adil ve tutarlı bir sonuç vermediğinden faydalı model veya patent maliyeti tespiti yapılamaması sebebiyle satış-hasılat yöntemini dikkate almak istediğiniz belirtilerek,
kullanmakta olduğunuz faydalı model ve patentli ürünlerin satışından kaynaklanan kazanca uygulanacak istisnanın tespitinde, buluşa atfedilen kısım oran hesaplanmasında yıllar itibarıyla patentli satış miktarının toplam satış miktarlarına oranlanarak bulunacak katsayının kullanılıp kullanılamayacağı hususlarında Başkanlığımızdan görüş talep edilmektedir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “Sınai mülkiyet haklarında istisna” başlıklı 5/B maddesinde;
“(1) Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların;
a) Kiralanması neticesinde elde edilen kazanç ve iratların,
b) Devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançların,
c) Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançların,
ç) Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının,
% 50’si kurumlar vergisinden müstesnadır. Bu istisna, buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar için de uygulanır.
(2) İstisnanın uygulanabilmesi için;
a) İstisna uygulamasına konu buluşun, 24/6/1995 tarihli ve 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında patent veya faydalı model belgesi verilerek koruma altına alınan buluşlar arasında yer alması ve buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması,
b) İstisna uygulamasından yararlanabilecek kişilerin, 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesinde belirtilen nitelikleri taşıması ve bu kişilerin patentli veya faydalı model belgeli buluşu geliştirme yetkisini haiz bulunması şartıyla, patent veya faydalı model belgesinin sahibi ya da patent veya faydalı model belgesi üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olması,
gerekmektedir.
(3) İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin verildiği tarihten itibaren başlanır ve ilgili patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresi aşılmamak kaydıyla bu istisnadan yararlanılabilir. Buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilir.
…
(7) Birinci ve beşinci fıkralarda yer alan %50 oranını ayrı ayrı ya da birlikte sıfıra kadar indirmeye, %100’e kadar artırmaya, bu oranları sektörler ile birinci fıkrada yer alan gelir, kazanç ve iratlar itibarıyla ya da patent veya faydalı model belgesine göre farklılaştırmaya, tekrar kanuni seviyesine indirmeye, beşinci fıkrada yer alan süreyi bir yıla kadar indirmeye, tekrar kanuni seviyesine kadar çıkarmaya Bakanlar Kurulu; üçüncü fıkrada yer alan transfer fiyatlandırması suretiyle ayrıştırma yöntemi yerine satış, hasılat, gider, harcama, maliyet veya benzeri unsurları dikkate alarak kazancın ayrıştırılmasında basitleştirilmiş yöntemler tespit etmeye ve bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
hükümleri yer almaktadır.
Konuya ilişkin olarak 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “5.14.4.2.1. Buluşun üretim sürecinde kullanılması halinde kazancın tespiti” başlıklı bölümünde;
“Maddenin üçüncü fıkrası gereğince, buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilecektir.
Öte yandan, maddenin yedinci fıkrası hükmüyle, üçüncü fıkrada yer alan transfer fiyatlandırması suretiyle ayrıştırma yöntemi yerine satış, hasılat, gider, harcama, maliyet veya benzeri unsurları dikkate alarak kazancın ayrıştırılmasında basitleştirilmiş yöntemler tespit etmeye Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Bu kapsamda, patentli veya faydalı model belgeli buluşunu üretim sürecinde kullanan mükelleflerin tercih etmeleri halinde, ürettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançlarının patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmını, maliyet unsurlarını dikkate alarak ayrıştırmaları mümkündür.
Buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının maliyet unsurları dikkate alınarak ayrıştırılmasında, buluşla ilgili maliyetlerin buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payı dikkate alınacaktır.
Buluşla ilgili maliyetlerin buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payının tespitinde, buluşun üretim sürecinde kullanılmasıyla ilgili olarak katlanılan tüm giderler dikkate alınacaktır. Bu kapsamda, buluşla ilgili olarak aktifleştirilen Ar-Ge harcamaları için ayrılan amortismanlar ile üretim sürecinde kullanılması nedeniyle buluşa ilişkin olarak katlanılan;
– İlk madde ve malzeme giderleri,
– İşçilik giderleri,
– Genel üretim giderlerinden düşen pay,
– Genel yönetim giderlerinden düşen pay
gibi giderler dikkate alınmak suretiyle buluşla ilgili katlanılan maliyetler hesaplanacak ve buluşla ilgili maliyetlerin üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payı tespit edilecektir.”
açıklamalarına yer verilmiştir.
Buna göre, buluşların üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilmesi esas olup 1 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar çerçevesinde maliyet unsurları dikkate alınmak suretiyle ayrıştırılması da mümkündür.
…
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
