Serbest meslek erbaplarının mesleki faaliyetleri sırasında karşılaştığı bazı giderlerin vergi matrahından indirimi zaman zaman belirsizlik yaratabiliyor. Özellikle çalışan hataları sonucu müşterilere kesilen cezaların, serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınıp alınamayacağı sıkça araştırılan konular arasında yer alıyor. Bu yazımızda, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın resmi görüşüne dayalı olarak bu konuyu açıklığa kavuşturuyoruz.
Serbest Meslek Kazancı Nedir?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 65. maddesine göre serbest meslek kazancı, şahsi bilgi ve uzmanlık gerektiren, ticari mahiyette olmayan ve işverene bağlı olmaksızın yürütülen faaliyetlerden elde edilen kazançlardır. Serbest muhasebeci mali müşavirlik, avukatlık, doktorluk gibi meslekler bu kapsamdadır.
Kazancın Tespiti ve İndirilebilecek Giderler
Kanunun 67. maddesine göre, serbest meslek kazancı, faaliyetten elde edilen gelirden bu işle ilgili yapılan giderlerin düşülmesiyle bulunur. 68. maddede ise indirilebilecek giderler tek tek sıralanır. Bunlar arasında sözleşmeye, mahkeme kararına ya da kanun hükmüne bağlı olan tazminatlar yer almakla birlikte, her türlü para cezaları, vergi cezaları ve suçlardan doğan tazminatlar bu kapsamda yer almaz.
Çalışan Hatalarından Kaynaklanan Cezalar Gider Yazılabilir mi?
Hayır. Gelir İdaresi’nin görüşüne göre, serbest meslek faaliyetiniz kapsamında çalışanınızın hatası sonucu müşterinize kesilen ve sizin tarafınızdan ödenen cezalar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesi uyarınca gider olarak kabul edilmez. Bu tür ödemeler, doğrudan sizin kusurunuza bağlı olmasa dahi, cezai nitelikte olduğundan meslek kazancından indirilemez.
Tazminatlar ve Yasal Dayanak
Tazminatın gider olarak yazılabilmesi için mutlaka:
- Mesleki faaliyetle doğrudan ilgili olması,
- Bir sözleşmeye, mahkeme kararına (ilama) veya kanuni zorunluluğa dayanması gerekir.
Ancak Borçlar Kanunu çerçevesinde çalışan hatasından kaynaklanan yükümlülükler doğrudan teşebbüs sahibinin suçu olarak kabul edilmediğinden, bazı hallerde tazminat gideri olarak yazılabilir. Fakat bu durum, para cezası niteliği taşıyan ödemeler için geçerli değildir.
Sonuç: Hangi Cezalar Gider Yazılamaz?
- Müşteri zararına karşılık ödenen cezalar,
- Mahkeme tarafından hükmedilmeyen doğrudan ödenen cezalar,
- Kendi veya çalışan hatasından kaynaklanan para cezaları,
- Vergi cezaları,
gibi ödemeler, serbest meslek kazancından düşülemez.
ÖRNEK ÖZELGE
| T.C. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü) |
||||
| Sayı | : | 62030549-120[65-2014/811]-52161 | 04/05/2015 | |
| Konu | : | Mesleki faaliyetle ilgili olarak ödenen cezaların meslek kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılıp yapılamayacağı | ||
İlgide kayıtlı özelge talep formunda, serbest muhasebeci mali müşavir olduğunuz, mesleki faaliyetiniz çerçevesinde çalışanlarınız tarafından yapılan hatalar sonucu müşterilerinize kesilen cezaların tarafınızca ödendiğini belirterek, söz konusu cezalara ilişkin olarak ceza bedelleri ve dava konusu yapılması durumunda her türlü mahkeme masrafı ve avukatlık ücretinin meslek kazancınızın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda özelge talep ettiğiniz anlaşılmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Serbest Meslek Kazancının Tarifi” başlıklı 65 inci maddesinde; “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…” hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun “Serbest Meslek Kazancının Tespiti” başlıklı 67 nci maddesinin birinci fıkrasında; “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.” hükmü yer almaktadır.
Öte yandan, “Mesleki Giderler” başlıklı 68 inci maddesinin birinci fıkrasında;
“Serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirilir:
…
10.Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar.
Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.” hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, ödenen tazminatın gider yazılabilmesi için mesleki faaliyetle ilgili olması ve sözleşmeye, ilama ve kanun emrine bağlı bulunması şarttır. Mesleki faaliyetle ilgili olmayan ve mesleki faaliyetle ilgili olsa dahi serbest meslek erbabının şahsi kusuru nedeniyle ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar ise mesleki kazancın tespitinde gider olarak yazılamayacaktır. Ayrıca, Borçlar Kanununun “İstihdam Edenin Kusursuz Sorumluluğu” hükümleri çerçevesinde katlanılan tazminat yükümlülüğü, teşebbüs sahibinin suçundan doğan tazminat olarak kabul edilmemektedir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, mesleki faaliyetiniz kapsamında çalışanlarınızın hatası sonucu müşterilerinize kesilen ve tarafınızca ödenen cezaların Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesi kapsamında mesleki kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır.
…
1. Serbest meslek kazancı nedir?
Serbest meslek kazancı; kişisel bilgi, uzmanlık ve mesleki yetkinlikle yürütülen, işverene bağlı olmaksızın yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirlerdir. Örnek: mali müşavirlik, avukatlık, doktorluk.
2. Serbest meslek kazancı nasıl tespit edilir?
Yıl içinde elde edilen gelirden, mesleki faaliyete ilişkin giderler düşülerek kazanç belirlenir. Bu işlem Gelir Vergisi Kanunu’nun 67. maddesi çerçevesinde yapılır.
3. Her gider indirilebilir mi?
Hayır. Sadece Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesinde belirtilen giderler indirilebilir. Her ödeme bu kapsamda değerlendirilmez.
4. Müşteriye kesilen cezayı mali müşavir öderse bu gider yazılabilir mi?
Hayır. Çalışan hatasından doğsa bile, cezai niteliği taşıyan ödemeler gider olarak kabul edilmez.
5. Hangi cezalar gider olarak yazılamaz?
Her türlü para cezası, vergi cezası ve serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak yazılamaz.
6. Mahkeme tarafından hükmedilen bir tazminat gider yazılabilir mi?
Eğer mesleki faaliyetten kaynaklanıyorsa ve mahkeme kararı varsa, bu tazminat gider olarak kabul edilebilir.
7. Serbest meslek erbabının çalışanı hata yaparsa ne olur?
Çalışan hatasından doğan cezalar da işletme tarafından ödense bile vergi açısından indirilebilir gider sayılmaz.
8. Borçlar Kanunu bu konuda ne diyor?
İstihdam edenin kusursuz sorumluluğu çerçevesinde ödenen bazı tazminatlar suç unsuru taşımadıkça cezai sayılmaz. Ancak bu da her zaman gider kabul edilmez.
9. Avukatlık ya da dava giderleri gider yazılabilir mi?
Eğer mahkeme kararı gereği ödenmiş ve mesleki faaliyetle doğrudan ilgiliyse, dava ve avukatlık giderleri indirilebilir.
10. Bu giderleri yanlışlıkla düşen neyle karşılaşır?
Vergi denetiminde bu tür giderler kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak sayılır. Matraha eklenir ve vergi cezası doğurabilir.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. Karenaudit veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
